تاریخچه ساخت سوله در جهان و ایران

برگرفته از مقاله خانم مهندس فتوحی؛
تاریخچه ساخت سوله در جهان و ایران
سوله ها به سازه های فلزی گفته می شوند که معمولا از فولاد ساخته شده اند به نحوی که محیط دورنی آنها بدون هیچ ستونی فضا را کاملا قابل استفاده کرده و نوع سقف ها عموما شیب دار هستند.
کاربرد سوله ها در صنایع، انبارها، ورزشگاه ها، سالن های تولید دام و طیور و غیره است که در ابعاد مختلف و با عرض دهانه، ارتفاع و طول متفاوت ساخته می شوند و میزان تحمل بار برف و باد درآن ها با توجه به شکل و طراحی شان متفاوت است.

چرا و چگونه سوله های فلزی ساخته شدند؟

سوله های فلزی با پیشرفت در صنعت و تکنولوژی رونق گرفتند؛ زیرا در برخی از پروژه ها و سازه های بزرگ که گستردگی زیادی داشتند استفاده و ساخت سوله های بتنی دشوار و یا در بعضی مواقع غیر ممکن بود، بنابراین با پیدایش سازه ای به نام سوله های فلزی، صنعت رونق فراوانی گرفت و باعث آسان تر شدن کارها شد.
این سازه ها علاوه بر اینکه اجرای پروژه های بزرگ را امکان پذیر می ساختند، دارای مقاومت بالا و هزینه های پایین تری نیز بودند.
سازه های فلزی در زمان های قدیم با استفاده از فلز چدن ساخته می شدند اما به مرور آهن جایگزین چدن شد.
پس از آن سازه های فلزی با استفاده از آهن های با مقدار پایین کربن یا همان آهن های چکش خوار ساخته شدند و رونق گرفتند.
همین قابلیت چکش خواری آهن بود که به سازندگان اجازه می داد تا با خم کردن و شکل دادن آهن انواعی از سازه ها را به اشکال مختلف بسازند.
با گذشت زمان و استفاده از فولاد به جای آهن چکش خوار و با داشتن مزایایی نظیر سبک بودن و انعطاف پذیری بیشتر فولاد و کیفیت بالای آن، کم کم جای آهن با میزان کربن پایین توسط فولاد گرفته شد و گام بزرگی در راستای ساخت سوله های امروزی برداشته شد.
استفاده از فولاد مزایای فراوانی داشت که یکی از آن ها اشغال فضای کم توسط اسکلت فلزی سازه بود.

ساخت و به کارگیری سوله ها پس از انقلاب صنعتی در اروپا و ایران
با شروع انقلاب صنعتی در اروپا، ساخت سوله نیز در این منطقه از دنیا رونق گرفت، با همه گیر شدن صنعت و نیاز کارخانه ها به فضاهای خاص موجب شد سوله سازی به عنوان یکی از ارکان پیشرفت صنعتی کشورها در نظر گرفته شود.
عواملی مانند نیاز به ایجاد فضاهای بزرگ و بهره برداری از آن ها و همچنین صرفه جویی در زمان ساخت سازه و هزینه های مربوط به آن، هم زمان با دغدغه پیشرفت و تحول موجب شد که در ایران از حدود 75 سال پیش، ساخت سوله برای احداث کارخانجات صنعتی و کارگاه های مختلف با اقتباس از پیشرفت صنعتی اروپا آغاز شود.
به نحوی که امروزه صدها هزار سوله در مراکز مختلف صنعتی و خدماتی کشور احداث شده و در حال فعالیت هستند.

تحولات ناشی از نوع اتصالات اجزای سوله ها در طی سال ها

در تاریخچه ساخت سوله، اتصالات اجزای سوله نیز روند تکاملی خود را داشته اند به شکلی که این سازه ها در ابتدا به وسیله روش جوشکاری کردن به یکدیگر متصل می شدند.
در طول زمان با تخریب شدن اجزایی که به این وسیله به یکدیگر متصل شده بودند، موجب شد که استفاده از پیچ و مهره جایگزین استفاده از جوش شود و همین امر هم تاثیر زیادی در راه اندازی سریع سازه ها و افزایش مقاومت آن ها در برابر خوردگی های مختلف و همچنین مقاومت زیاد در برابر آتش سوزی ها داشته است و باعث رونق روز افزون استفاده از این روش در اتصال اجزا سوله بوده است.
امروزه علاوه بر استفاده از پیچ و مهره، از دستگاهی به نام سیمر در دوختن و یکپارچه کردن صفحات در سوله های یو بی ام نیز استفاده می شود.
با توجه به اینکه سوله ها در اصل ساختارهای فلزی بزرگ مرتبه با سقف شیب دار هستند و بیشتر برای فضاهایی که به عرض دهانه های بزرگ نیاز دارند، استفاده می شوند.
از همین روی و با توجه به بزرگ بودن ابعاد تیرها و ستون ها جهت اجرای این سازه ها نمی توان از پروفیل های موجود در بازار استفاده کرد و باید اقدام به ساخت آن ها به طور خاص کرد که به آن ها تیر ورق گفته می شود.

تاریخچه تحولات تکنولوژی بتن در ساخت سوله ها

یکی دیگر از تکنولوژی هایی که در پیشرفت ساخت سوله ها تاثیر فراوانی داشته است، پیشرفت در تکولوژی بتن است؛ به نحوی که با ایجاد بتن مسلح و تقویت فونداسیون، امکان ساخت سازه های سنگین تر و مقاوم تر و بزرگ تر به وجود آمده است.
امکان انتقال بارهای مختلف وارده به سازه به کف و فونداسیون بتنی و سپس انتقال آنها به زمین موجب شد که امکان طراحی انواع مختلف سوله ها به وجود آید و تکنولوژی ساخت سوله با یک جهش بزرگ به جلو قدم بردارد.
امروزه با توسعه یافتن علم و تکنولوژی، رقابت در زمینه قیمت و سرعت اجرا از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و به همین دلیل روش های ساخت سوله تغییر کرده و از دستگاه هایی نظیر یو بی ام و یا کی اس پن استفاده می شود که سرعت ساخت سوله را تا 5 برابر افزایش داده و از طرفی قیمت تمام شده سازه را تا 50 درصد کاهش می دهد.
سازه های امروزی به صورت ضد زلزله بوده و بسیار سبک هستند و در مقابل سرعت باد تا 120 کیلومتر بر ساعت مقاوم اند.
همچنین به دلیل داشتن شیارهای متعدد بر روی سطح خود، جریان هوا به صورت یک پوشش عایق در آن ها عمل می کند.
در مناطق بسیار سرد و یا بسیار گرم از پوشش های پلی یورتان نیز برای عایق بندی می توان استفاده کرد. این سازه ها بر روی یک فونداسیون سبک قابل اجرا بوده و نیازی به جوشکاری نخواهند داشت.